گازهای گلخانه ای به مجموعه ای از گازهای موجود در جو زمین گفته می شود که با ایجاد اثر گلخانه ای، موجب حفظ گرمای موجود در لایه های پایینی جو و افزایش متوسط دمای هوای زمین می شوند. بخار آب، کربن دی اکسید، متان، دی نیتروژن مونوکسید و اوزون از جمله گازهای گلخانه ای هستند که به صورت طبیعی در جو زمین وجود دارند، اما فعالیت های صنعتی بشر در سه قرن گذشته منجر به افزایش سطح گازهای گلخانه ای موجود در جو زمین شده است. افزایش میزان گازهای گلخانه ای موجود در جو و گرم شدن کره زمین، بروز تغییرات اقلیمی در یک سده اخیر را به همراه داشته است و پیش بینی می شود که اگر روند افزایش انتشار گازهای گلخانه ای ادامه داشته باشد، زمین هر سال بیشتر از قبل با تبعات ناشی از نوسانات آب و هوایی مواجه خواهد شد.
ایران یکی از 10 کشور اول تولیدکننده گازهای گلخانه ای
رئیس گروه تغییر اقلیم مرکز ملی هوای سازمان حفاظت محیط زیست نیز با تاکید بر این که ایران هم اکنون هیچ گونه تعهدی برای مبارزه با تغییرات اقلیمی از منظر جهانی ندارد، عنوان کرد: از سال 1992 که کنوانسیون سازمان ملل درباره تغییر اقلیم شکل گرفت، فقط کشورهای توسعه یافته ملزم به کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه ای خود شدند، اما با توجه به این که کشورهای در حال توسعه از جمله ایران نیز در معرض تبعات تغییرات اقلیمی هستند، از سال 2015 توافقنامه پاریس در سطح جهان شکل گرفت.
وی افزود: در توافقنامه پاریس، هم به سازگاری با تبعات تغییرات اقلیمی توجه شده است و هم به برنامه ریزی جهانی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای. اما ایران با وجود این که عضو کنوانسیون سازمان ملل درباره تغییر اقلیم است و یکی از ده کشور اول تولیدکننده گازهای گلخانه ای از نظر حجم انتشار این گازها در سطح جهان محسوب می شود، هنوز به توافقنامه پاریس نپوسته است و به همین دلیل، تعهدی برای کاهش سطح انتشار گازهای گلخانه ای خود ندارد.
عزیزی با بیان این که ایران تا کنون سه گزارش ملی به دبیرخانه کنوانسیون سازمان ملل درباره تغییر اقلیم ارائه کرده است، گفت: در آخرین گزارش ملی ایران که به دبیرخانه کنوانسیون تغییر آب و هوا (UNFCCC) ارائه شده، تاکید شده است که ایران از جمله کشورهای آسیب پذیر در برابر تغییرات اقلیمی است و پدیده هایی مانند خشکسالی و افزایش متوسط دمای هوای ایران جزو آثار سوء ناشی از تغییرات اقلیمی بر ایران است.
احتمال غرق شدن برخی کشورها بر اثر تغییرات اقلیمی
نکته دیگری که رئیس گروه تغییر اقلیم مرکز ملی هوای سازمان محیط زیست به آن اشاره کرد، این است که دانشمندان جهان درباره تاثیرات ناشی از نوسانات آب و هوایی، اختلاف نظرهای زیادی با یکدیگر دارند و حتی برخی دانشمندان جهان هنوز این تغییرات را باور ندارند. این در حالی است که همین حالا بسیاری از کشورهای جهان با تبعات مختلف تغییرات اقلیمی از جمله بالا آمدن سطح آب های آزاد دست و پنجه نرم می کنند.
وی ضمن اشاره به این نکته تاکید کرد: آب شدن یخ های قطبی قطعا می تواند منجر به بالا آمدن سطح آب های آزاد و وارد کردن خسارت های متعددی بر شهرهای ساحلی و جزایر گوناگون در سطح جهان از جمله سواحل و جزایر جنوب ایران شود و در این میان حتی احتمال غرق شدن کامل برخی کشورها از جمله فیجی یا مالدیو وجود دارد.
ایران در حال تهیه برنامه سازگاری با تبعات تغییر اقلیم
به گفته عزیزی، با توجه به تبعات گوناگون تغییرات اقلیمی برای کشورهای مختلف، تمام کشورها یک سند ملی برای سازگاری با تبعات ناشی از این تغییرات تدوین کرده اند، زیرا اکنون مشخص شده است که کنترل روند تغییرات اقلیمی و جلوگیری از تبعات این پدیده حتی با کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در بلندمدت بسیار دشوار خواهد بود و بنابراین تمام کشورها باید یک برنامه سازگاری با آثار سوء نوسانات آب و هوایی داشته باشند.
عزیزی با بیان این که ایران نیز در حال تهیه برنامه سازگاری با تبعات تغییرات اقلیمی است، اظهار داشت: براساس برنامه سازگاری با تبعات تغییرات اقلیمی، ما باید محصولاتی را در ایران تولید کنیم که با اقلیم کشورمان متناسب باشد و همچنین باید مردم را در مناطقی از کشور مستقر کنیم که در آنها کمترین تبعات ناشی از تغییرات اقلیمی بروز پیدا کند.
باید خودمان را با تبعات تغییر اقلیم سازگار کنیم
رئیس گروه تغییر اقلیم مرکز ملی هوای سازمان محیط زیست در همین راستا تاکید کرد: در سال های آتی ما باید به گونه ای برنامه ریزی کنیم که تمام شهرهایمان به شهرهایی تاب آور در برابر تبعات تغییرات اقلیمی و دیگر بلایای طبیعی تبدیل شوند. در واقع، ما باید از همین حالا رویکرد سازگاری با تبعات ناشی از نوسانات آب و هوایی را در پیش بگیریم تا آسیب های زیست محیطی ناشی از این پدیده خسارت های کمتری را به کشورمان وارد کنند.
وی با تاکید بر این که مردم، نقشی کلیدی در مبارزه با تبعات تغییرات اقلیمی دارند، گفت: مردم می توانند با کاهش مصرف انرژی، به افت میزان انتشار گازهای گلخانه ای در کشور کمک کنند. همچنین شهروندان می توانند با رعایت اصول مصرف بهینه، در جهت کاهش میزان تولید زباله نیز گام بردارند، زیرا زباله نیز از جمله منابع تولید گازهای گلخانه ای محسوب می شود.
هماهنگی بین دستگاه های اجرایی؛ مهمترین اصل برای سازگاری با تبعات تغییر اقلیم
عزیزی با بیان این که سازمان حفاظت محیط زیست، راهبری کارگروه ملی تغییر آب و هوا در سطح کشور را برعهده دارد، اظهار داشت: در کارگروه ملی تغییر آب و هوا، نهادهای مختلفی از جمله وزارتخانه های نفت، صمت، نیرو، کشور، جهاد کشاورزی، بهداشت و امور خارجه و سازمان هایی از جمله محیط زیست، استاندارد، برنامه و بودجه و مرکز تحول همکاری و پیشرفت نهاد ریاست جمهوری عضویت دارند و قطعا مهمترین اصل برای سازگاری ایران با تبعات تغییرات اقلیمی، وجود هماهنگی مطلوب بین این دستگاه هاست.
رئیس گروه تغییر اقلیم مرکز ملی هوای سازمان محیط زیست ادامه داد: کمیته ملی تغییر اقلیم برنامه ای را تحت عنوان برنامه راهبرد ملی تغییر اقلیم تدوین کرده که ذیل این برنامه، دو برنامه کوتاه مدت و بلندمدت در نظر گرفته شده است. از جمله مسائلی هم که در این برنامه به آن توجه شده، لزوم سازگاری با تبعات تغییرات اقلیمی، برنامه ریزی برای تامین امنیت غذایی کشور، اصلاح الگوهای کشت و آبیاری حوزه کشاورزی و ارتقای سطح بهداشت عمومی است.
وی در پایان تصریح کرد: مهمترین مسائل مربوط به تغییرات اقلیمی که در برنامه راهبرد ملی تغییر اقلیم کشور به آن پرداخته شده، لزوم سازگاری با احتمال تشدید خشکسالی و افزایش متوسط دمای هوای ایران است؛ مسائلی که اگر به درستی به آن توجه نشود، آسیب های زیست محیطی بسیاری گریبان گیر کشومان خواهد شد.